Het probleem en zijn oorzaken

In de discussie leeft een breed gedeeld ongenoegen over hoe wonen geëvolueerd is van een basisrecht naar een speculatief investeringsproduct. Volgens velen is het fundamentele probleem dat grond privébezit is geworden. Zolang eigendomsrecht geldt, blijft speculatie mogelijk en aantrekkelijk, vooral in een context van inflatie waar geld zijn spaarfunctie verliest. Beleggen in vastgoed wordt gezien als een manier om waarde te behouden, wat de prijzen verder opdrijft.

Niet alleen particulieren, maar ook grote institutionele beleggers (zoals pensioenfondsen) investeren in vastgoed. Ironisch genoeg investeren huurders via hun pensioensparen in de woningen waaruit ze nadien mogelijks zelf verdreven worden, zo stelt iemand.

De vrije markt blijkt volgens verschillende stemmen niet echt vrij, maar gekenmerkt door onevenwichtige machtsverhoudingen en onderlinge afspraken tussen grote spelers. Bovendien wordt er gewezen op de fiscale voordelen en juridische structuren die vastgoedbezit stimuleren in plaats van reguleren.

Oplossingen

De voorgestelde oplossingen zijn breed en divers, maar ademen allemaal het idee dat wonen niet langer mag dienen als winstinstrument.
Een aantal deelnemers stelt alternatieve eigendomsstructuren voor zoals erfpacht, opstal, coöperatief wonen en CLT’s (Community Land Trusts). Deze modellen kunnen speculatie afremmen doordat de waardecreatie niet toekomt aan private eigenaars, maar aan de gemeenschap.
Coöperatieve woonvormen worden vaak genoemd, mits duidelijke regelgeving en transparantie over financiële structuren. Sommigen pleiten voor een stimuleringsbeleid, zoals belastingvoordelen voor investeringen in coöperaties of hybride modellen waarbij huur bijdraagt aan mede-eigendom.

"Ik merk meer en meer dat mensen van mijn generatie (60’ers) hun spaarcenten beleggen in een tweede of derde huis omdat dit meer opbrengt dan geld op de bank."
Deelnemer debat"

Daarnaast klinkt een sterke oproep tot overheidsinterventie:

• Grootschalige sociale woningbouw, met focus op lagere inkomensgroepen.
• Strengere belastingen op speculatieve winst, zoals een hogere meerwaardebelasting, ook na 5 jaar.
• Quota voor institutionele beleggers, of een limiet op het aantal woningen per persoon.
• Regels die huurprijzen beperken, of striktere voorwaarden voor huurverhoging.
• Herziening van het belastingstelsel, met hogere belastingen op tweede woningen en minder fiscale voordelen voor vastgoedbeleggers.
• Actieve aanpak van leegstand, bijvoorbeeld via reconversie van leegstaande winkels en verdiepingen boven winkels.
• Een objectieve waardebepaling van vastgoed, gekoppeld aan inflatie, zodat prijsexplosies worden voorkomen.

Sommige deelnemers denken ook na over wat burgers zelf kunnen doen: investeren in fondsen die sociaal wonen financieren of slapend spaargeld inzetten voor maatschappelijke doelen. Iemand stelt: “het verdienmodel moet er buiten liggen”.

De discussie sluit niet af met één eenduidige oplossing, maar met een duidelijke consensus dat het huidige systeem fundamenteel fout zit. De logica van winst moet plaatsmaken voor een logica van wonen als mensenrecht.
Lees hier het online gevoerde debat