In deze uitgebreide en gelaagde discussie over grondbezit ontstaat een gevarieerd beeld van ideeën over eigendom, verantwoordelijkheid, gemeenschappelijk beheer en machtsverhoudingen. Deelnemers reflecteren vanuit filosofische, juridische, economische én ecologische invalshoeken over de aard van grondbezit en mogelijke alternatieven.
Het probleem en zijn oorzaken
|
Van eigendomsrecht naar zorgplicht
Centraal in de reflectie staat de vraag of het klassieke idee van grondbezit nog past bij deze tijd. Meer en meer mensen vinden dat we grond niet simpelweg kunnen beschouwen als een bezit, maar als een verantwoordelijkheid ten aanzien van toekomstige generaties. “We erven de aarde niet van onze voorouders, maar lenen haar van onze (klein)kinderen.” Die gedachte nodigt uit tot een meer zorgzame benadering. Zorg voor de grond wordt gekoppeld aan “seventh generation thinking” : beslissingen nemen met het welzijn van minstens zeven generaties in het achterhoofd. Anderen vinden twee generaties vooruitkijken al een mooie stap. Maar de kern blijft: moet eigendom plaatsmaken voor verantwoordelijkheid? |
|
Grond als fictief goed en machtsinstrument
Er klinkt ook stevige kritiek op het kapitalistisch model waarin grond een verhandelbaar product is. De econoom Karl Polanyi noemde grond een “fictief goed” – iets wat eigenlijk niet bedoeld is om mee te handelen, maar toch in het marktsysteem zit. De sociale en ecologische gevolgen zijn volgens deze visie desastreus.
Tegelijk wordt gewezen op hoe grond strategisch wordt ingezet in geopolitieke conflicten – denk aan Palestina en Oekraïne – en hoe grote kapitaalkrachtige actoren (bedrijven of grote natiestaten) wereldwijd gronden opkopen. Grond wordt aldus een schaakstuk in een bredere strijd om macht en toegang tot hulpbronnen.
Er klinkt ook stevige kritiek op het kapitalistisch model waarin grond een verhandelbaar product is. De econoom Karl Polanyi noemde grond een “fictief goed” – iets wat eigenlijk niet bedoeld is om mee te handelen, maar toch in het marktsysteem zit. De sociale en ecologische gevolgen zijn volgens deze visie desastreus.
Tegelijk wordt gewezen op hoe grond strategisch wordt ingezet in geopolitieke conflicten – denk aan Palestina en Oekraïne – en hoe grote kapitaalkrachtige actoren (bedrijven of grote natiestaten) wereldwijd gronden opkopen. Grond wordt aldus een schaakstuk in een bredere strijd om macht en toegang tot hulpbronnen.
Zekerheid en waarde
Voor veel mensen biedt eigendom ook een gevoel van veiligheid: een plek die van jou is, waar niemand je weg kan sturen. Maar dat gevoel blijkt soms misleidend. Belastingen, onderhoud, juridische kwesties: ook wie eigenaar is, is niet altijd zeker van zijn zaak.
De alternatieven – zoals erfpacht of coöperatief wonen – roepen nieuwe vragen op. Wat gebeurt er na 99 jaar erfpacht? Wat als je enkel eigenaar bent van de woning, maar niet van de grond? Absolute zekerheid bestaat in geen enkel model.
Voor veel mensen biedt eigendom ook een gevoel van veiligheid: een plek die van jou is, waar niemand je weg kan sturen. Maar dat gevoel blijkt soms misleidend. Belastingen, onderhoud, juridische kwesties: ook wie eigenaar is, is niet altijd zeker van zijn zaak.
De alternatieven – zoals erfpacht of coöperatief wonen – roepen nieuwe vragen op. Wat gebeurt er na 99 jaar erfpacht? Wat als je enkel eigenaar bent van de woning, maar niet van de grond? Absolute zekerheid bestaat in geen enkel model.
Oplossingen en alternatieven
|
Tegen het klassieke, private grondbezit worden in de discussie 2 alternatieven naar voren geschoven: grond als gemeenschapsgoed en publiek grondbezit.
Community Land Trust (CLT) Bij CLT blijft de grond in handen van een gemeenschap, via een Stichting van Openbaar Nut. De woning wordt apart verkocht, onder voorwaarden die betaalbaarheid op lange termijn waarborgen. Verkopers krijgen slechts een deel van de meerwaarde. In België zijn er CLT’s actief in Brussel, Gent, Leuven en Wallonië. Ze worden bestuurd door een gemengde raad met bewoners, overheid en middenveld. Toch zijn er zorgen: de Belgische erfpachtwetgeving is vrij strikt, en het is onzeker hoe deze modellen standhouden bij dalende vastgoedprijzen. |
"De grond erven we niet van onze (voor)ouders. We lenen hem van onze (klein)kinderen. " |
Coöperatief wonen – zoals Wooncoop
In coöperatieve modellen worden bewoners mede-eigenaar van het project. Ze beslissen mee over beheer, onderhoud en investeringen. Dat versterkt het gemeenschapsgevoel, beperkt speculatie en verdeelt verantwoordelijkheid. Sommigen wijzen erop dat dit niet altijd goedkoper is, en vaak afhankelijk blijft van subsidies of fiscale voordelen. Maar het biedt wél een alternatief voor de klassieke verhouding tussen huurder en eigenaar.
In coöperatieve modellen worden bewoners mede-eigenaar van het project. Ze beslissen mee over beheer, onderhoud en investeringen. Dat versterkt het gemeenschapsgevoel, beperkt speculatie en verdeelt verantwoordelijkheid. Sommigen wijzen erop dat dit niet altijd goedkoper is, en vaak afhankelijk blijft van subsidies of fiscale voordelen. Maar het biedt wél een alternatief voor de klassieke verhouding tussen huurder en eigenaar.
Van eigendomsrecht moeten we overgaan naar verantwoordelijkheidzin en aansprakelijkheid.
Gebruik boven bezit
Steeds meer mensen vinden dat grond moet dienen voor wonen en leven, niet voor winst. Dat vraagt een andere mindset: van bezit naar gebruik, van individueel belang naar collectief denken.
Een deelnemer vat het krachtig samen: “Grondbezit = grondzorg.”
Geen statussymbool, maar een plicht. Geen handelswaar, maar een gemeenschappelijk goed waar we zorg voor moeten dragen – voor onszelf én voor de generaties na ons.
Lees hier het online gevoerde debat.
Steeds meer mensen vinden dat grond moet dienen voor wonen en leven, niet voor winst. Dat vraagt een andere mindset: van bezit naar gebruik, van individueel belang naar collectief denken.
Een deelnemer vat het krachtig samen: “Grondbezit = grondzorg.”
Geen statussymbool, maar een plicht. Geen handelswaar, maar een gemeenschappelijk goed waar we zorg voor moeten dragen – voor onszelf én voor de generaties na ons.
Lees hier het online gevoerde debat.
